Tim Noakes staat momenteel volop in de belangstelling, dankzij een spraakmakende 'rechtszaak' waarin hij is verstrengeld. Niet omdat hij voorstander is van een low carb-high fat dieet, maar vooral vanwege zijn bewijsvoering gedurende de zaak die momenteel tegen hem loopt.
Le smoking van Yves Saint Laurent
Voordat ik zijn werk en de betreffende zaak bespreek , vat ik de context en betekenis van Noakes’ werk en de zaak samen middels een metafoor.
Betekenis le smoking
De gevestigde orde sprak er schande van, toen modeontwerper Yves Saint Laurent tijdens zijn herfst/winter couturecollectie in 1966 de smoking voor vrouwen presenteerde. In 1975 kreeg de smoking van Saint Laurent echter een internationaal podium door een foto van Helmut Newton in de Franse Vogue. Overigens, niet dat het dragen van een smoking door vrouwen iets nieuws was. Marlène Dietrich deed het al in de jaren ’30. Het vernieuwende van de smoking voor vrouwen was het internationale podium dat Saint Laurent en Newton creëerden. Door de internationale aandacht en bekende sterren die de smoking droegen, werd het de voorloper van wat we nu kennen als power dressing van de jaren ’80. Zoals Pierre Berge, levenspartner en financieel beschermheer van Saint Laurent omschreef:
“Het is welbekend dat Chanel aan vrouwen hun vrijheid gaf; jaren later gaf Yves Saint Laurent hun macht (1).”
Waarin ligt le smoking enerzijds, en anderzijds?
Wie is Tim Noakes?
Tim Noakes is een Zuid-Afrikaanse wetenschapper en emeritus hoogleraar in bewegingswetenschappen en sportmedicijnen aan de universiteit van Cape Town. Zijn indrukwekkende staat van dienst spreekt voor zich: de National Research Foundation kende hem een A1 status toe als toonaangevend internationale wetenschapper; hij behaalde drie doctoraten, liep meer dan 70 marathons en ultra-marathons en heeft ruim 40 jaar wetenschappelijke ervaring.
'The Real Meal Revolution'
Hij is welbekend als voorstander van een dieet laag in koolhydraten en hoog in vetten, welke uitgebreid wordt beschreven in zijn laatste boek “The Real Meal Revolution” (2).
Low carb- high fat
Niet dat het low carb-high fat-dieet nieuw is. Nee, het concept van minimaliseren van de hoeveelheid koolhydraten in de voeding werd reeds eerder vormgegeven door Robert Atkins, die er in de jaren ’80 en ’90 veel succes mee had (3).
Voorlopers LCHF: Atkins, Cordain, Muskiet en Kuipers
Sinds 2000 zijn het echter wetenschappers als Loren Cordain (4), Frits Muskiet (5) en Remco Kuipers (6) die het in een evolutionaire context plaatsen.
Waarom de vergelijking met le smoking van Saint Laurent?
Dit volgt uit een interview dat Tim Noakes voorafgaande aan de zitting gaf. Noakes ziet de zitting als een internationaal podium om uit te leggen waarom hij conventioneel dieetadvies schadelijk vind, beginnend bij kinderen. Daarnaast vindt hij het belangrijk dat bepaalde wetenschappers de grenzen van kennis verleggen door onconventioneel te zijn. “Als wetenschap progressief wilt blijven, dan moet het ten alle tijden open staan voor het onconventionele (8).” Noakes had gelijk: de pers en social media deden uitgebreid verslag van de zeven dagen durende horing.
Tim Noakes
De standpunten van Tim Noakes
De aanleiding voor en het verloop van de zitting zijn uitgebreid terug te lezen op de website van Biznews (7,8,9). Voor dit artikel is enkel het tweede gedeelte van zitting in februari 2016 van belang. Noakes presenteerde 4000 pagina’s aan bewijsmateriaal over het low carb-high fat dieet. Hij nam onder andere de volgende standpunten in (10):
· Een blik op de evolutie van de mens laat zien dat koolhydraten niet nodig zijn om te overleven als soort. Hiervoor verwijst Noakes naar een citaat uit een rapport van de Amerikaanse Institute of Medicine. Hierin wordt aangegeven dat de hoeveelheid koolhydraten om menselijk leven te ondersteunen minimaal lijkt, op voorwaarde dat er voldoende vetten en eiwitten in de voeding beschikbaar zijn (11).
· De huidige voedingsrichtlijnen gericht op een voeding hoog in koolhydraten en laag in vetten (HCLF) is niet evidence based (12,13,14).
· De relatie tussen verzadigd vet en het risico op hart- en vaatziekten van Ancel Keys is eveneens niet evidence based. Verschillende wetenschappers hebben inmiddels aangetoond dat in er geen relatie is. Het zijn juist koolhydraten die het risico op hart- en vaatziekten (CVD) verhogen (15,16).
· Insulineresistentie staat aan de basis van de moderne welvaartziekten (17,18).
· Atherosclerose ontstaat door insuline, inflammatie en abnormale lipoproteines, niet door cholesterol. HCLF doet abnormale lipoproteines toenemen (19,20).
· De behandeling van diabetes zou zich moeten richten op het minimaliseren van insuline, niet op regulatie van bloedsuiker. De langetermijn gevolgen van diabetes op de micro-en macrovaten wordt benadeeld met de huidige behandeling. Verder geeft Noakes aan dat de vermindering in roken en de promotie van HCLF voeding de ziektelast van hartaanvallen heeft verschoven naar perifeer arterieel vaatlijden bij diabetes (21).
· Obesitas is een ziekte van de hersenen. Bewerkte voeding hoog in koolhydraten veroorzaakt een toename van eetlust en reguleert daarmee de hoeveelheid calorieën die we dagelijks binnenkrijgen (22,23).
· Een toename van koolhydraten in de voeding correleert positief met de groei van kankercellen (24,25).
· Hart- en vaatziekten zullen in de toekomst niet meer door cardiologen worden behandeld, maar door nefrologen. Nieuw onderzoek laat zien dat atherogene dislipidemie (de voornaamste veroorzakende factor van CVD) wordt veroorzaakt door niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) en insulineresistentie (26,27,28).
Tot zover het tweede gedeelte van de zitting van Tim Noakes. De zitting gaat verder in oktober. Zal uit het betoog van Noakes blijken dat hij met zijn LCHF-dieet net zo progressief is als le smoking van Yves Saint Laurent dat was?
Praktijkvoorbeelden LCHF
Praktijkvoorbeelden die in deze richting wijzen zijn onder andere te vinden in Zweden, Engeland en Nederland. Zweden was in 2013 het eerste land dat aanbevelingen deed voor LCHF in de nationale richtlijnen (29).
Dr. Andreas Eenfeldt: Dietdocter
Vanuit Zweden leidt dr. Andreas Eenfeldt de onafhankelijk gefinancierde gezondheidsblog Dietdocter om zijn visie op een LCHF-leefstijl te bevorderen (30). In Engeland genereren huisarts dr. Chatterjee (31) en cardioloog dr. Malhotra (32) veel aandacht met hun onconventionele opinies en aanpak.
Dr. Chatterjee: Docter in the House (BBC)
In het programma “Doctor in the house” voor de BBC, begeleidde Chatterjee cliënten met overgewicht en/of diabetes. Hiervoor gebruikte hij niet alleen LCHF maar ook combinaties met vasten (33).
Dr. Malhotra: Action on Sugar
Als een van de oprichters van de organisatie “Action on Sugar” probeert Aseem Malhotra aandacht te vangen in de media (34).
Keer Diabetes Om en VGZ
In Nederland wordt momenteel een proef afgerond van zorgverzekeraar VGZ in samenwerking met het groepsprogramma Keer Diabetes2 Om. Voeding Leeft is een onafhankelijke stichting van professionals in-en rondom de zorg, die leefstijlprogramma’s ontwikkelt rondom chronische ziektes. De samenwerking met VGZ laat zien dat LCHF diabetes type 2 in 80 % van de gevallen kan genezen. VGZ is van plan om in 2017 het programma landelijk uit te rollen (35).
Tim Noakes heeft een aanzet gegeven met zijn kruistocht ter promotie van LCHF voeding. Dat deed Saint Laurent destijds ook met le smoking. Herinneren en waarderen we Noakes’ inspanningen later op een soortgelijke wijze? De tijd zal het ons leren.